Recenzja książki „Żywienie w chorobach nowotworowych”

Na polskim rynku wydawniczym ukazała się bardzo cenna pozycja dotycząca wpływu żywienia i stylu życia na rozwój nowotworów złośliwych, jak i również wpływu tych czynników na skuteczność ich leczenia. Więcej szczegółów na ten temat zawiera moja recenzja zawarta w czasopiśmie Biuletyn Polskiego Towarzystwa Onkologicznego Nowotwory 2020, 5(6):374–375, którą przedstawiam poniżej.

Recenzja książki „Żywienie w chorobach nowotworowych”

pod redakcją prof. dr hab. n. med. Andrzeja W. Szawłowskiego, prof. dr hab. Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej, prof. dr hab. n. med. Piotra Paluszkiewicza, prof. dr hab. n. med. Macieja Słodkowskiego oraz prof. nadzw. dr hab. n. med. Jacka Sobockiego

Myślę, że wielu lekarzy onkologów, chirurgów, gastroenterologów, internistów, dietetyków i lekarzy rodzinnych odetchnie z ulgą po ukazaniu się książki „Żywienie w chorobach nowotworowych” pod redakcja prof. dr hab. n. med. Andrzeja W. Szawłowskiego, prof. dr hab. Joanny Gromadzkiej-Ostrowskiej, prof. dr hab. n. med. Piotra Paluszkiewicza, prof. dr hab. n. med. Macieja Słodkowskiego oraz prof. nadzw. dr hab. n. med. Jacka Sobockiego. Brakowało bowiem w naszym kraju podręcznika, który w bardzo szczegółowy i uporządkowany sposób przedstawiałby aktualną wiedzę i zbiór praktycznych zaleceń we wszystkich aspektach dotyczących roli żywienia w prewencji i leczeniu nowotworów złośliwych. W ciągu ostatnich 30 lat nauka dostarczyła niezbitych dowodów na to, że żywienie odgrywa bardzo istotną rolę w prewencji oraz leczeniu chorób nowotworowych. Na każdym etapie leczenia chorych na nowotwory złośliwe, również w czasie remisji, jak i po wyzdrowieniu, zalecenia odnośnie żywienia powinny być integralną częścią kompleksowej terapii oraz długotrwałej opieki nad tymi chorymi. Dlatego też książka wypełnia dużą lukę w dostępnej na polskim rynku literaturze medycznej.

Układ książki, podział rozdziałów i podrozdziałów umożliwia szybkie zapoznanie się praktycznie z każdym potrzebnym zagadnieniem dotyczącym roli żywienia w etiopatogenezie, profilaktyce oraz leczeniu chorób nowotworowych.

Ułatwieniem dostępu do poszczególnych zagadnień jest podział książki na dwa główne obszary tematyczne: 1 – Żywienie jako czynnik przyczynowy i profilaktyczny nowotworów; 2 – Żywienie jako czynnik leczniczy nowotworów, oraz ich podział na część ogólną i szczegółową.

Redaktorami naukowymi i autorami rozdziałów są znakomici eksperci będący autorytetami w różnych dziedzinach żywienia związanych z nowotworami złośliwymi.

To bardzo obszerne opracowanie będzie przydatne nie tylko w praktyce onkologicznej, ale z pewnością jest również znakomitym materiałem dydaktycznym niezbędnym w kształceniu studentów medycyny i dietetyki. Jest to niezmiernie ważne, bo kadry medyczne powinny być coraz lepiej przygotowywane do działań dotyczących zapobiegania i leczenia nowotworów złośliwych, które obecnie są drugą przyczyną zgonów w naszym kraju. Najnowsze prognozy pokazują, że zachorowalność na nie stale wzrasta. Przewiduje się, że od 2013 r. do 2025 r. nastąpi wzrost zachorowań o 12%. Polska znajduje się także w niechlubnej trójce krajów europejskich o najwyższej umieralności na nowotwory złośliwe.

Warto jednak w tym miejscu podkreślić polski fenomen zmian ustrojowych, które wpłynęły na zachorowalność na wiele nowotworów złośliwych (niektóre korzystnie, niektóre niekorzystnie). Pozytywne zmiany sposobu żywienia Polaków w okresie transformacji ustrojowej (głównie w latach 1990–2014) tj. zmniejszenie spożycia tłuszczy zwierzęcych, mięsa czerwonego, wędlin, cukru i soli oraz zwiększenie spożycia warzyw i owoców, przyczyniły się istotnie do zmniejszenia zachorowalności na wiele nowotworów złośliwych m.in. raka żołądka, przełyku, trzustki oraz zmniejszenia dynamiki wzrostu zachorowań na raka jelita grubego i odbytnicy^1–4. Te korzystne tendencje w spadku zachorowalności na nowotwory złośliwe w naszym kraju w wyniku poprawy żywienia i zmniejszenia palenia tytoniu pozwoliły prawdopodobnie uniknąć w tym okresie 313 tys. przypadków zachorowań i według szacunków oszczędzić ok. 9,4 mld złotych. Niestety w ostatnich kilku latach pogorszyły się nawyki żywieniowe Polaków oraz zwiększyła się częstość występowania otyłości co z pewnością pogorszy różne statystyki dotyczące nowotworów złośliwych w naszym kraju. Dlatego też powyższa książka jest szansą na zwiększenie świadomości wśród studentów i lekarzy różnych specjalności, że poprzez poprawę żywienia i różnych elementów stylu życia można zmniejszyć nawet o połowę zachorowalność na wiele nowotworów złośliwych.

Monografia „Żywienie w chorobach nowotworowych” pokazuje także, jak bardzo można zwiększyć skuteczność leczenia chirurgicznego oraz chemioterapii i radioterapii dzięki tzw. „żywieniu onkologicznemu”. W bardzo szczegółowy a za razem przystępny sposób autorzy rozdziału „Żywienie jako czynnik leczniczy nowotworów” przedstawiają, jak istotne w kompleksowym leczeniu nowotworów złośliwych jest wczesne rozpoznanie i leczenie niedożywienia, będącego jednym z głównych, niekorzystnych czynników rokowniczych w nowotworach złośliwych. W rozdziale tym przedstawione są nowoczesne standardy leczenia żywieniowego, które zmniejszają istotnie wskaźniki śmiertelności i poprawiają jakość życia chorych z nowotworami złośliwymi. W zasadzie wszystkie te najnowsze standardy pokazują bardzo ważną rolę w skutecznym leczeniu nowotworów żywienia onkologicznego, które z tak wielkim zaangażowaniem i pasją wprowadzali do praktyki klinicznej prof. Bruno Szczygieł – pierwszy prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego oraz wieloletni kierownik Katedry i Kliniki Chirurgii Gastroenterologicznej i Żywienia AM w Warszawie i śp. prof. Marek Pertkiewicz – wieloletni prezes Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego i Dojelitowego oraz wielu innych wybitnych polskich chirurgów i naukowców.

Na zakończenie pragnę pogratulować Panu prof. Andrzejowi W. Szawłowskiemu – pomysłodawcy i współredaktorowi oraz pozostałym współredaktorom prof. Joannie Gromadzkiej-Ostrowskiej, prof. Piotrowi Paluszkiewiczowi, prof. Maciejowi Słodkowskiemu oraz prof. nadzw. Jackowi Sobockiemu, a także wszystkim autorom rozdziałów opracowania tego znakomitego dzieła, które mam głęboką nadzieję przyczyni się do zwiększenia skuteczności podejmowanych działań w zakresie prewencji oraz leczenia nowotworów złośliwych w naszym kraju.

Na naszych oczach dokonuje się bardzo szybki postęp w dziedzinie wpływu żywienia na rozwój i leczenie nowotworów. Dlatego też wyrażam przekonanie, że podręcznik będzie szybko „ewoluował” zgodnie z postępem wiedzy. Albert Einstein na pytanie studenta, dlaczego pojawiło się na egzaminie pytanie z ubiegłego roku, odpowiedział: „Pytanie jest takie samo, ale odpowiedz jest inna”. Z pewnością będziemy oczekiwali na kolejne wydania.

Bibliografia:

1. Jarosz M., Sekuła W., Rychlik E., Figurska K., Impact of diet on long-term decline in gastric cancer incidence in Poland. World J. Gastroenterol., 2011, 17, 1, 89–97
2. Jarosz M., Sekuła W., Rychlik E., Influence of diet and tobacco smoking on pancreatic cancer incidence In Poland In 1960–2008. Gastroetnerol. Res. Pract., 2012, doi: 10.1155/2012/682156
3. Jarosz M., Sekuła W., Rychlik E., Trends in dietary patterns, alcohol intake, tobacco smoking and colorectal cancer in Polish population in 1960–2008. BioMed Research International, 2013, art. ID 183204, http://dx.doi.org/10.1155/2013/183204
4. Jarosz M., Rychlik E., Wojda B., Żywienie, spożycie alkoholu i palenie tytoniu a nowotwory złośliwe w Polsce i koszty ich leczenia w latach 1990– Żyw. Człow. Metab., 2017, 44, 3, 163–171